I. Në vend të hyrjes
Lëvdimi dhe mirënjohja i qofshin Allahut, që ka mbytur me ndere krijesat e Tij, që i ka përndritur zemrat e tyre me ndriçimin dhe udhëzimet e fesë, për të Cilin, zbritja nga froni i madhështisë është nga më të dashurat shkallë të mëshirës së Tij.
Ai dallon nga pushtetmbajtësit me gjithë Madhështinë dhe Lartësinë e Tij, kur frymëzon krijimin e Tij të lypë dhe të lutet; thotë “Kush më kërkon tani, Unë do t’i përgjigjem. Kush më kërkon falje, Unë do ta fal”.
Ai dallon nga perandorët kur hap derën dhe ngre perden, kur u lejon krijesave afërsi sekrete, përmes përplotjes së adhurimit, sidoqofshin, me të tjerë a në qoshkun e vetmisë.
Më tej, Ai nuk e mbyll Veten e Tij me lejimin, por u shfaq veçimin dhe dashamirësinë duke i frymuar me dëshirë dhe duke u thërritur.
Askush veç Tij nuk ofron prani të afërt pa i paraqitur ndonjë dhuratë apo ryshfet.
Lëvduar qoftë Allahu që e bëri dashurinë, një nga Cilësitë e Tij të Larta dhe i’u qas krijimit të Tij me të!
Paqja dhe mëshira e Tij mbulofshin profetin Muhamed, të zgjedhurin dhe të afërtin e Tij, dhe mbi familjen e të dërguarit e shokët e tij, çelësat e përudhjes dhe fenerët e errësirave.
Zoti ynë flet në Librin e Vet:
وَمِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللّهِ أَندَاداً يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللّهِ وَالَّذِينَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلّهِ
“Megjithatë, ka njerëz që zgjedhin në vend të Allahut zota të tjerë duke i dashur siç duhet Allahu, po besimtarët e duan shumë më fort Allahun...” [Kuran, 2:165].
Allahu përshkruan një tipar të besimtarëve, kështu: ata janë të skajshëm në dashurinë e tyre për Të. Me titullimin “besimtarët”, i Gjithëmëshirshmi sfidon gjithë besimtarët duke shtjelluar një cilësi të besimit të vërtetë. Në fakt, sikur vargu thotë “Ju që mëtoni se besoni, që thoni se drita e fesë (nur) ka hyrë në zemrat tuaja, jini të vetëdijshëm se besimtarët e vërtetë janë të thelluar në dashurinë ndaj Zotit.
Një komentues i famshëm i Kuranit tha një herë, “Mund ta përmbledh komentimin (tefsir) e krejt e Kuranit në një fjali të thjeshtuar: fito kënaqësinë e Zotit me adhurim, fito kënaqësinë e Pejgamberit të Tij duke ndjekur (ittiba’a) këmba-këmbës metodologjinë e tij (sunneh) dhe fito kënaqësinë e krijimit duke i shërbyer atij”.
Mbase sfida më e madhe me të cilën përfaqen besimtarët myslimanë është forca e shekullarizmit, qëllimi i rrënjtë i të cilit është që të ndajë njeriun nga e shenjta, dhe për ta mbajtur atë larg nga Zoti i tij. Si rrjedhojë e këtyre shtypjeve, feja është reduktuar në aktivizëm dhe slogane të ndërgërryera.
Zemra është gjithherë e dashuruar pas dikujt. Në mos e përshkoftë dashuria për Zotin, do ta përmbysë dashuria për dikë tjetër veç Tij. Në këso kohësh, dashuria për botën e lëndtë (dun’ja) i ka mposhtur zemrat tona dhe përmes dehjes i jemi ftohur Zotit pambarim. Njëmend, dashuria për të Fortdashurin është uria e kohës sonë. Çështja jonë e vështirë është dybrirëshe: së pari, ne jemi të pavetëdijshëm për Zotin tonë dhe shpërfillës për afërinë që Ai kërkon të ketë me ne. Allahu flet: “Njëmend, jam afër” [2:186]. Së dyti, ne jemi boshatisur nga dëshira për të qenë afër Tij.
Njerëzit e soçëm janë kapur nga dashuria e materies. Së jashtmi ata flasin për dashurinë për Zotin për të ngushëlluar zemrat e veta. Mirëpo, e vërteta është se në peshonjësen e të Gjithëmëshirshmit, nuk ka gjë më të padashur sesa përcopja e zemrës.
Për dashurinë për Zotin, jemi mësuar të dëgjojmë vetëm nga sufinjtë, ndërsa të tjerët i ka mbërthyer aktivizmi, legalizmi dhe literalizmi. Të parët, i janë veshur tokës duke bërë propagandë se feja islame është feja më e mirë, me parimet më të ndriçuara dhe më dritëdhënëse. Në metodologjinë e tyre të propagimit janë importuar lloje e soje teknikash e taktikash nga fetë dhe ideologjitë e tjera, dhe duke qenë një mish i huaj për fenë, kanë shtuar sëmundjet dhe dhimbjet. Të dytët, kanë veshur togat e zeza (ndjesë për importin), për të shpallur fenë nga rehatia e tavolinës së të dijshmit (dhe të kamurit). Për ta, Zoti na qaset dhe ne i qasemi Atij përmes ligjit, në një vijë strikte dhe të hollë deri në pashqueshmëri të kufinjve. Në fund, për nga rastësia e jo për nga rëndësia, vijnë literalistët. Këta mund të quhen edhe besnikët e gojës, pa e ditur të mëshiruarit, se goja nuk ka zbritur në trup, por për më tepër ajo e lëshon në zemër gjithë turbullirën apo paqtirën e saj.
Zoti na e ktheftë të folmen tonë nga të kënaqurit e Tij dhe na dhashtë dritë që t’i afrohemi! Mos e dhëntë Zoti që të flasim fjalë që e hidhërojnë Atë! Amin!
II. Rëndësia e dashurisë për Zotin
Dashuri është emri për konditën e zemrës ku i dashuruari është i pandalshëm në përpjekjen e tij për t’u pjekur me të dashurin e vet. Ajo mund të quhet edhe prirja e zemrës drejt të këndshmeve.
Në gjuhën arabe fjala ‘ishk (dashuri) rrjedh nga ‘ashika, një lloj bime kacavjerrëse që rritet afër rrënjës së pemëve. Në fillim ajo i ngul mirë rrënjët në tokë, më pas ajo ngjitet dhe i qepet pemës. Kjo dukuri vazhdon derisa ajo e ngërthen tërësisht pemën gjersa asaj nuk i mbetet pikë lëngu në trup. Gjithë ushqimin që i shkon pemës përmes ujit dhe ajrit ajo ia përlan derisa pema vyshket.
Ndërsa njeriu mund të dashurohet me shumë nga përvojat e tij duke i arritur përmes shqisave të tij fizike, gjithëpoaq kafshëve u jepet të përjetojnë dashuri të ngjashme. Kjo ngjan sepse edhe ata kanë, me disa mungesa ose disa përparësi, gjymtyrët e shikimit, dëgjimit, prekjes, shijimit dhe nuhatjes. Sakaq, ne kemi një aftësi të gjashtë përjetimi, dhe ajo është më thelbësorja, që është e ngulitur në zemër, përmes së cilës ne arrijmë vetëdijen për bukurinë dhe përsosmërinë shpirtërore. Vetëm, kështu mund ta kuptojmë me plotshmëri Pejgamberin (pqmt) kur u thoshtë njerëzve se falja (salah) i vinte më e dashur se parfumet dhe gratë e tij.
Dashuria për Zotin është kryet e çështjes dhe është qoshja ku ne dëshirojmë të arrijmë. Përsosja e njeriut ngrihet mbi faktin se dashuria për Krijuesin duhet të ngërthejë zemrën fund e krye, e në mos ndodhtë kjo, tek e fundit, të ngadhënjejë mbi të gjitha dashuritë e tjera të saj.
Të gjithë myslimanët bien në një mendje se dashuria ndaj Zotit mbetet një detyrë. Pejgamberi (pqmt) ka kumtuar: “Gjersa njeriu të arrijë të dojë Zotin dhe të dërguarin e Tij, më fort se gjithçka tjetër, ai nuk e ka plotësuar besimin e vet.” Kur engjëlli Azrail i erdhi Ibrahimit (pqmt) për t’i kërkuar shpirtin, profeti tha: “A ke parë ndonjë mik (khalilë) t’i marrë shpirtin mikut të Vet?” Atë çast Zoti iu përgjigj: “A ke parë ndonjë mik që nuk dëshiron të piqet me mikun e tij?” Aty Ibrahimi (pqmt) u dorëzua e tha: “O Azrail! Merrma shpirtin tim!”
Pejgamberi (pqmt) zuri t’u mësonte shokëve të tij, kësisoj edhe neve, këtë lutje (dua): “Bëmë të të dua Ty dhe gjithçka që më sjell pranë dashurisë Tënde dhe bëma dashurinë Tënde më të vlerë se uji i ftohtë për të eturin!” Besimtarët kanë nevojë të pandërrueshme që Zoti t’i dojë dhe t’i afrojë drejt pranisë së Tij. Ata janë po kaq të ndërgjegjshëm se nëse ata nuk e duan Zotin, Ai është aq Fisnik sa të mos detyrojë askënd me forcë, që ta dojë. Por njerëzit e kësojtë, i vrasin përditë vetes mundësinë për t’i dashur i Fortdashuri. Sado i pandershëm të jetë njeriu, nuk mëton dashurinë e atij që vetë nuk e do.
Realiteti i ekzistencës është dual. Zoti është Krijuesi i gjithësisë dhe kështu gjithësia është krijimi i Tij. Por në këtë dualitet nuk ka shkëputje, as largim. Krijimi është pandashmërisht nën Mbikqyrjen dhe Pushtetin e Krijuesit. Kjo do të thotë se Ai përkujdeset për të gjitha hollësitë e jetës. Myslimani e ka të qartë nevojën e tij të pazëvendësueshme për ndihmën, furnizimin, mbrojtjen, bekimet, mëshirën, faljen dhe shpëtimin e Zotit. Kjo tufë nderesh dhe dhuratash mund të merren edhe duke e kundërshtuar Zotin, se në një hadith të shenjtë (kudsij) i Larti thotë se kur i lutet mosbesimtari (kafir) ai u thotë ëngjëjve të Tij: “Jepjani, se nuk dua t’ia dëgjoj zërin”. Por ky është një kob i tmerrshëm për gjithsekënd që beson. Mëshira, falja, bekimi, shpëtimi nga Zoti, nuk mund të arrihen nga mosbesimtari, por vetëm nga besimtarët të cilët e duan Zotin. Pejgamberi tha: “Robi do të jetë në botën tjetër me atë që do”.
Kur vëmë në jetë parimin e dashurisë për Zotin, kuptojmë se vetëm Ai është i denjë të duhet dhe nëse ndokush nuk e do Atë, nuk e do se nuk e njeh. Në mënyrë burimore, ne duam gjithë gjërat e tjera për shkak se ata pasqyrojnë tek ne cilësitë e Tij. Ne e duam Pejgamberin (pqmt) sepse ai është i zgjedhuri dhe i dashuri i Allahut. Ne mund ta kuptojmë këtë më qartësisht nëse marrim në shqyrtim shkaqet që lindin dashurinë.
¨ Njeriu e do veten dhe përsosmërinë e natyrës së tij
Njeriu është i ndërgjegjshëm për cilësitë e admirueshme dhe të bollshme të vendosura në qenien e tij nga Krijuesi. Allahu e ka shpallur kështu në Kuran këtë të vërtetë:
لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ
“Njëmend, e krijuam njeriun në formën më të bukur”. [95;4]
Me gjithë këtë përsosje që Zoti ka realizuar në krijimin e njeriut, ai i ka garantuar krijesës së vet edhe mbikqyrje dhe mbrojtje nga rreziqet, i ka hapur derën e strehimit të Tij dhe të thesareve të të mirave materiale dhe ngrohtësisë nga i gjithë krijimi. Atëherë, a mund të ndodhë që një udhëtar i djegur nga dielli i gushtit të gjejë një hije nën kurorën e një peme, të pushojë dhe ta shuajë etjen me burimin rrënjë saj dhe pastaj ta hedhë pas mendsh atë pemë, pa ia ditur për nder?
¨ Njeriu e do atë që i bën nder
Ç’është e vërteta, i vetmi Bamirës i njeriut është Krijuesi i tij, i gjithë universit, që i dhuroi atij pozitën e mëkëmbësit, të krijesës së besuar, dhe ia vuri nën sundim dhe shfrytëzim gjithë krijimin. Njeriu i vëmendshëm nuk duhet ta shqyrtojë pozitën e tij të mrekullueshme si një gjendje të parëndësishme, të përhershme dhe të pandikuar nga veprat e tij. Në fakt ajo është shprehje e një ekuilibri të kujdesshëm, kujdes që mund t’i kushtohet vetëm subjektit të një dashurie të pamatë; është krijuar me qëllimin që të jetë lehtësi dhe bollëk për njeriun dhe nuk ka ekzistuar nga pafillimi; ajo shpesh është kthyer në një dënim të rreptë për bukëshkalët.
¨ Njeriu e do përkryerjen dhe absoluten
Ajo që ia kthen fytyrën dhe zemrën njeriut nga dikush është përsosmëria ose përparësia në disa atribute ose tipare. Zakonisht kjo vihet re në dashurinë për bukurinë, fjalën, fuqinë, urtësinë, pozitën, shpirtin e pasur, etj. Soditja e krijimit i rrëfen njeriut Krijuesin. I gjithë rrethimi i njeriut pasqyron në ngjyrat e tij, aromat, proçeset dhe funksionet, në simbiozën me plotësinë e mjedisit, cilësitë absolute, bukurinë e pamenduar, urtësinë e paskaj, fuqinë e madhe dhe përkryerjen e Zotit. Soditja e drejtpërdrejtë e Zotit është e pamundur për shkak të papërsosmërisë së njeriut në këtë botë, por i Bukuri do ta heqë velin e Tij dhe do t’u shfaqet robërve të Tij të dashur në festat e xhenetit. Dashuria për Të do të shndërrohet në kthjellësuese e shikimit të të shpërblyerve në ato çaste. Kush e ka dashur Zotin më shumë, do ta shohë atë më qartë dhe më mirë.
¨ Afëria midis njeriut dhe Zotit
Arsyeja e katërt që nxit dashurinë e njeriut ndaj Zotit është afëria mes tyre, që i mbështetet dëshmimit të Pejgamberit, “Vërtetë, Zoti e krijoi njeriun sipas ngjashmërisë së Tij”. Ndërsa Allahu flet, “Robi Im kërkon afëri me Mua, gjersa Unë e bëj atë të dashur për Vete, dhe atëherë Unë bëhem syri me të cilin sheh, veshi me të cilin dëgjon, dora me të cilën prek, gjuha me të cilën flet”. Në fakt ky është një vendpushim i rrezikshëm, pasi shumë njerëz kanë rënë pre e gjykimit të përkorë dhe kanë besuar mishërimin e Zotit dhe njëtimin me Të. Vihet re se në dy hadithet e mësipërme aludohet mbi ngjashmërinë në cilësi dhe afërinë ideore midis njeriut dhe Zotit.
¨ Zoti do të krijojë një marrëdhënie dashurie me besimtarët
Një zjarr që zë kryet e vendit në ndezjen e dashurisë së besimtarit për Allahun është shpallja e zëshme e vullnetit të Tij (Irade) për të ndërtuar me ata që i besojnë një marrëdhënie dashurie.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ
“O besimtarë! Nëse ndokush nga ju i kthen shpinën fesë, Zoti do të afrojë njerëz që i do dhe e duan Atë!” [5:54]
Ky vullnet është shprehur në një mënyrë jo vetëm të hapur por edhe kushtëzuese. Nëse dikush nuk pranon të hyjë në një udhë të tillë shkëmbimi vihet faqe pasojës së shkëputjes së përhershme të lidhjes me Allahun. Kondita e shprehur në ajetin e mësipërm është qenësore për ekzistencën e kësaj lidhje. “Lajmi i mirë është se cilido që kujdeset të mos i kthejë shpinën Zotit llogaritet mes subjekteve të kësaj dashurie. Ato janë njerëz me fe e dashuri. …Fillimisht Ai pohon dashurinë e Tij, pastaj dashurinë e robëve të Tij. Prej këndej arrijmë të kuptuarit se sa kohë Zoti nuk e do robin e Tij, robi nuk do të jetë i aftë ta dojë Atë…” ( “The Unveiling of the Mysteries” Rashid ed-Din Mejbudi).
III. Shenjat e dashurisë për Zotin
Nuk është ndonjë befasi e këndshme që janë mizëri njerëzit që mëtojnë ta duan Zotin. Kjo jo vetëm për faktin se në prehërin e tokës, sot jetojnë mbi një miliard myslimanë, por edhe sepse me miliona ndjekës të besimeve të tjera orvaten të arrijnë të njëjtën gjendje; dashurinë për Zotin. Madje të krishterët mund të konsiderohen si kampionët e kësaj përpjekjeje, për shkak të sakrificave të mëdha, edhe pse të pakërkuara nga ndonjë agjent hyjnor. Për ta Zoti është Dashuri, ndërsa për myslimanët dashuria është një nga cilësitë e Zotit, por ajo nuk është Zoti Vetë.
Prandaj, për të pretenduar dashurinë për Zotin duhet të kihen në vëmendje disa shenja të përgjithshme. Imam Gazaliu ka renditur shtatë shenja të qëndrueshme për të hetuar gjendjen e aluduar.
Shenja e parë është se njeriu nuk duhet ta urrejë mendimin për vdekjen, sepse një i dashur nuk duhet të mbrapset nga udha për të takuar të dashurin e vet. Pejgamberi rrëfente, “Sekush që dëshiron ta takojë Zotin, edhe Zoti dëshiron ta takojë atë”. Po, një njeri i sinqertë me Zotin mund të mos e dëshirojë një vdekje që e gjen atë të papërgatitur për këtë udhëtim, por prapëseprapë nëse rrihet gjoks se e duam Zotin, përgatitjet duhet të jenë të kujdesshme.
Shenja e dytë e sinqeritetit të mëtimit është fakti se njeriu zgjedh dëshirën e Zotit ndaj dëshirës së tij personale, i qëndron besnik punës që e afron me Të dhe i ik asaj që e ftoh prej Tij. Fakti që njeriu bën gjynahe nuk është provë se ai nuk e do Zotin, por ajo dëshmon se ai nuk e do Krijuesin me gjithë zemër. Fudajl Ibn Ijad i tha dikujt, “Nëse dikush të pyet në e do Zotin, hesht; se në thënsh ‘nuk e dua’, ke rënë në mosbesim; dhe në thënsh ‘e dua’, veprat e tua të dalin kundra”.
Shenja e tretë është se përkujtimi i Zotit duhet të mbetet i ri në zemrën tënde pa ndonjë mundim, se njeriu e mban pandarë në mendje atë që do, e përmend dhe e citon, dhe nëse dashuria e tij është e përsosur, atëherë ai nuk do ta harrojë Atë. Nga ana
tjetër ngjan që ndërsa dashuria për Zotin nuk zë kryet e vendit në zemrën tënde, atë vend mund ta zerë dashuria për dashurinë për Zotin, por dashuria është një gjë dhe dashuria për dashurinë është një tjetër gjë.
Shenja e katërt është se personi do të dojë Kuranin se është fjala e Zotit, dhe Pejgamberin se është i zgjedhuri dhe i dashuri i Tij; dhe nëse dashuria është vërtetë e fortë ai do të dojë gjithë njerëzit, se të gjithë janë robërit e Tij, madje dashuria e tij do të përqafojë gjithë krijimin se ai që do dikë, do edhe punët e dorës së tij dhe fjalët e tij.
Prova e pestë është se njeriu do të lakmojë veçimin dhe fshehjen për t’ju kushtuar vetëm Zotit; ai do të digjet pas afrimit gjatë pjesës së tretë të natës që të komunikojë me Të pa pengesa. Dëshira për të krijuar raporte në momentet e zhurmshme të ditës dhe gjumi i pandërprerë gjatë natës janë tregues të papërsosmërisë së dashurisë së tij. Zoti e porositi Daudin, “Mos qëndro shumë ngushtë me njerëzit; dy lloj njerëzish janë të përjashtuar nga prania Ime: ata që më luten me zjarr dhe shtendosen kur e marrin atë që duan, dhe ata që zgjedhin të enden në mendimet e veta në vend që të më kujtojnë Mua. Shenja e mospëlqimit Tim është se Unë i lë me veten e tyre”.
Ç’është e vërteta, nëse dashuria për Zotin zë vend në zemër e gjithë dashuria tjetër mund të mbijetojë në sajë të saj ose përjashtohet fare. Një hebre e kishte bërë zakon që të falej gjithnjë natën. Sakaq, dëgjoi zërin melodioz të një zogu majë një peme dhe që aty filloi të falej nën atë pemë, që të kënaqej me këngën e zogut. Zoti i tha Daudit që të shkonte te ai njeri dhe t’i çonte fjalë, “Ti e ke përzier dashurinë për një zog me zë të ëmbël me dashurinë për Mua; ke zbritur shumë në rendin e të dashurve të Mi”.
Një provë e gjashtë është se adhurimi bëhet i lehtë. Për të kuptuar këtë po sjellim fjalët e Muhamed Gazaliut, Zoti pastë mëshirë për të, se ndryshimi mes nesh dhe sahabeve është se ata i faleshin Zotit me pasion, ndërsa ne i falemi me ndjenjën e borxhliut.
Shenja e shtatë është se ata që e duan Zotin do të duan ata që i binden të Lartësuarit dhe do t’i urrejnë ata që e kundërshtojnë Atë, sipas shpalljes se besimtarët janë të mëshirshëm me njëri tjetrin dhe të rreptë me mosbesimtarët. Pejgamberi e pyeti Zotin: “O Zot! Cilët janë të dashurit e Tu?” dhe përgjigja erdhi, “Ata që kapen pas Meje si fëmijët pas të ëmës, kërkojnë ngushëllim në përkujtimin Tim si zogu që kërkon çatinë ku ka folenë, dhe zemërohen kur shohin mëkatin siç zemërohet luani që s’i trembet asgjëje”.
Ibrahimi (pqmt) po kulloste tufën e deleve të tij, sakaq krah tij kaloi një burrë duke lëvduar Zoti me zë të lartë me disa fjalë përkushtimi. Kur i dërguari dëgjoi që një i panjohur po e përmendte Zotin e tij me fjalë kaq të bukura, ndjeu një ngazëllim të paprovuar në zemër. Ai ju lut kalimtarit që t’i përsëriste dhe një herë ato fjalë me të njëjtën ëmbëlsi. Burri e pyeti se çfarë do të merrte në kthim. Ibrahimi (pqmt) i premtoi gjysmën e tufës dhe ai pranoi. Kësaj here miku i Zotit u robërua krejtësisht nga lëvdimi me ato fjalë dhe ju lut përsëri të panjohurit që t’i përmendte. Por ai prapë i kërkoi shpërblim dhe fitoi edhe gjysmën tjetër të tufës. Megjithatë Ibrahimi (pqmt) nuk mund ta përballonte dëshirën për të dëgjuar lëvdata të tilla dhe ju lut prapë ta dëgjonte. Por ti nuk ke çfarë të më japësh më – ngurroi kalimtari. O vëlla, do të bëhem bari i tufës tënde për gjithë jetën nëse ti i shpreh edhe një herë ato fjalë për të Dashurin tim – i premtoi pejgamberi i Zotit. Atëherë burri i tha “Ibrahim Khalilullah! Unë të sjell lajmet e mira. Jam ëngjëll i dërguar nga Allahu, i Cili më tha, “Shko dhe përmende Emrin Tim përpara mikut Tim dhe shih se sa shumë e çmon ai Atë”.
IV. Udha e dashurisë për Zotin
Udha e dashurisë për Zotin është e ngjashme me një udhë të mbushur me gjemba, ku udhëtari duhet të ecë me kujdes të madh se mos vë këmbët vend e pa vend. Gjembat janë frutat e dashurive të ndaluara që nuk shkojnë krah dashurisë së Zotit, por përkundrazi e gërryejnë dhe e prishin atë. Ibn Kajjim e ka klasifikuar në katër shkallë gjendjen e dashurisë së njeriut.
E para është dashuria ndaj Zotit, po kjo nuk i mjafton njeriut për të shpëtuar nga dënimi i Tij dhe për të fituar shpërblesën e Tij. Të krishterët, hebrenjtë, budistët, etj, nuk është se nuk e duan Zotin, por ata nuk kanë besimin e drejtë karshi Tij.
E dyta është dashuria për ato gjëra që Allahu i do. Kjo gjë e sjell njeriun në Islam dhe e nxjerr nga gjendja e Kufrit. Për Zotin, njeriu më i dashur është ai që është më i thelluar në këtë dashuri.
E treta është dashuria për hir të Allahut, që është një nga thelbet e dashurisë për gjërat që i do i Lartësuari. Të dashurit e gjërave që Zoti do, nuk është përplotur gjersa kjo të bëhet për hir të Tij.
E katërta është dashuria për diçka përkrah Zotit dhe për të keq, kjo dashuri është e lidhur me Shirkun. Gjithsekush që do gjëra përkrah Zotit, por jo për hir të Tij e ka marrë atë për ortak karshi të Lartësuarit. Kjo është dashuri politeistësh.
Mbetet një lloj i pestë dashurie që nuk ka të bëjë me shqyrtesën tonë, që është dashuria për gjëra të natyrshme, si dashuria e të eturit për ujë, e të uriturit për bukë, e udhëtarit për gjumë dhe dashuria mes bashkëshortëve dhe karshi fëmijëve. Asgjë e pavend nuk gjendet në këtë lloj dashurie, sa kohë kjo nuk e largon robin nga përkujtimi dhe përmendja e Zotit dhe nga dashuria për Të.
Ai vazhdon të thotë se dallimi midis dashurisë për hir të Allahut dhe dashurisë për gjëra karshi Tij është njëri prej dallimeve më të rëndësishme. Sekush duhet ta bëjë këtë ndarje dhe është i detyruar ta bëjë këtë, në të vërtetë. Të duash për hir të Zotit është shenjë e përsosmërisë së besimit, por të duash diçka krah Tij është thelbi i Shirkut. Ndryshimi është se dashuria për hir të Tij është e lidhur me vetë dashurinë për Të; nëse kjo e fundit forcohet në zemrën e njeriut, ai do të dojë ato gjëra që Zoti i do. Shenjë se njeriu e urren apo e do dikë për hir të Zotit është se urrejtja nuk do të kthehet në dashuri nëse i urryeri zë e sillet mirë, të bën ndonjë nder apo të plotëson ndonjë nevojë dhe dashuria për atë që ai do nuk do të kthehet në urrejtje nëse të zemëron apo të lëndon, qoftë me faj apo nga pakujdesia. I gjithë guri i mullirit të fesë rrotullohet rreth katër parimeve: dashuria dhe urretja, dhe prej tyre rrjedhin, veprimi dhe vetëpërmbajtja. Një besimtar, dashuria, urrejtja, veprimi dhe vetëpërmbajtja e të cilit janë për hir të Zotit, e ka përsosur besimin e tij. Kur ai do, do për hir të Zotit; kur urren, urren për hir të Zotit; kur bën vepra i bën për hir të Tij dhe kur heq dorë nga një gjë, e bën këtë po prapë për hir të Tij. Në pastë mangësira në këto të katërta, ai ka mangësi në besim dhe në zotimin ndaj Zotit. Kjo është në kundërvënie me dashurinë ndaj të tjerëve karshi Zotit.
Për sekënd që i beson Zotit me Njëtim dhe bindje të patundur se premtimi i Tij është e ardhmja e sigurtë, të kërkuarit e udhës që ndjek shpirti për të kërkuar dashurinë e Zotit, shndërrohet në një nevojë më të madhe se uria e udhëtarit të pangrënë me ditë dhe se etja e të humburit në shkretëtirat e thata dhe të zbërdhulura nga nxehtësia. I Fortdashuri ynë e ka treguar dhe ka vënë shenjat në këtë rrugë dhe kështu shumë dëshirues të zjarrmuar i kanë gjetur shenjat dhe i kanë njohur, pastaj doemos i kanë ndjekur, duke arritur të gëzojnë veten me të ngjiturit në vendet më të larta të dashurisë së Tij.
Ndjekja e udhës së Pejgamberit (pqmt)
Kjo shenjë është shpallur në Kuran:
قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
“Thuaj: Në e doni Allahun, ndiqmëni që Ai t’ju dojë dhe t’jua falë gjynahet. Allahu është Falës i Pashoq, i Plotmëshirshëm”.[3:31]
Ajetet e Kuranit i vënë kapak të gjitha stërhollimeve të tjera dhe u japin fund mundimeve për të gjetur gjëra të mbetura jashtë, sepse fjalët e të Gjithëdijshmit ngërthejnë në brendinë e tyre gjithçka të nevojshme dhe përjashtojnë gjithçka të papërshtatshme. Prandaj edhe ky trajtim do të shprehë orvatjen për të lexuar sa më shumë brenda urtësisë së këtij ajeti.
- Dëshira
Domosdoja e parë për t’u quajtur ndjekës të metodës së Pejgamberit Muhamed (pqmt) është jetësimi i dëshirës për të gjetur Zotin. Madje këtë dëshirë të tij ne e shohim të shtrirë edhe në vigjilje të periudhës së shpalljes. Megjithëse ftesa e ajetit të Kuranit më sipër aludon për pasimin e shembullit profetik, d.m.th modelit të porositur prej Zotit përmes shpalljes dhe megjithëse kjo fazë nuk është e zbatueshme për ne pasi shpallja tashmë e ka përmbyllur derën e kësaj nevoje, forca e dëshirës së Dërguarit (pqmt) për të arritur të vërtetën mbetet e shumëvlerë dhe lëvduar. Ibn Kajjim (mëshirë pastë) i ka renditur tre llojesh njerëzit që kanë dëshirë, bazuar në lidhjen me Zotin.
¨ Ata që dëshirojnë Zotin
¨ Ata që dëshirojnë atë që Zoti ka
¨ Ata që dëshirojnë tjetërfar nga Zoti
Të parët janë ata që quhen të dashuruarit me Zotin. Ata që janë dhënë pas punëve, janë ata që dëshirojnë atë që Zoti ka. Ndërsa të kënaqurit me këtë botë dhe neglizhuesit e botës së pasosur janë ata që dëshirojnë tjetërfar nga Zoti. Ai njeri që do vetëm Zotin, Ai do t’i mjaftojë përkundër të gjithë nevojave dhe mangësive dhe do të kujdeset për të ashtu siç kujdeset një prind për fëmijën e tij. Kushdo që vë Allahun mbi gjithçka tjetër edhe Ai do ta vendosë mbi të tjerët dhe kushdo që i kushtohet Allahut, edhe Ai do të jetë në vend të tij kudo, qoftë edhe atje ku njeriu nuk gjendet as vetë.
- Njohja (el-ma’rifah)
Askush nuk mund të dojë atë që nuk e njeh. Madje edhe kur është fjala për një parashtrim për t’u martuar me dikë që nuk e njeh, njeriu nuk mund ta dojë atë në mungesë, pa krijuar imazhe sipas pritshmërive të tij. Pra ai dashurohet me një imazh që mund të jetë i vërtetë ose jo, por kurrë nuk mund të dashurohet me dikë që nuk i krijon asnjë njohje sado imagjinare.
Në po të njëjtën logjikë, Zoti duhet njohur. Ndërsa ndryshimi thelbësor me shembullin e përmendur më sipër vjen nga fakti që ne nuk ia dalim me krye nëse mundohemi të krijojmë imazh, pasi në çdo rast do të kemi shkarë keqas. Për të qenë më të përafërt, pasi Zotit i përket shembulli më i lartë, marrim momentin e prezantimit me një artist të cilin nuk mund ta kemi përballë ose pranë. Soditja e veprave të tij mund të na ngjallë shumë admirim dhe dashuri. Le të mbetemi në këto kufinj të admirimit për të.
Njohja e cilësive të Zotit, nuk është kaq empirike dhe shkencore. Gjithkush njihet në përpjesëtim me kohën gjatë të cilës qëndron me Të. Sa më gjatë qëndron i veçuar me Të aq më afër Tij arrin dhe aq më mirë e njeh. Shembulli i Muhamedit (pqmt) është shembulli më i ndritur i veçimit të gjatë me Zotin dhe ai e njohu më mirë se gjithkush Zotin: kjo është e vërtetë ashtu siç është e vërtetë që ne njohim më mirë njerëzit me të cilët rrimë më gjatë. Është aq i njohur qëndrimi i gjatë i Pejgamberit (pqmt) në namazin e natës, saqë kjo nuk na bën çudi siç nuk na bën çudi një histori e mësuar përmendësh. Namazi në pjesën e tretë të natës, kur gjithë bota e arritshme për njeriun fle dhe është e pavëmendshme dhe për më tepër nuk tërheq vëmendjen e adhuruesit, është veçimi më sekret dhe më intim me Zotin.
Njohja e Allahut do të lindë drojë karshi Tij, respektim dhe përkulje para Tij, syhaptësi ( në të shikuarit e Fytyrës së të Gjithëmëshirshmit), dashuri dhe bindje ndaj urdhëresave të Tij. Thuhet që Xhunejdi të ketë folur, “Ai që e njeh Zotin, nuk e njeh vërtetë Atë gjersa të bëhet si toka; mbi të hapëron këmba e të mirit dhe e të ligut, dhe si shiu që ujit çfarë do dhe çfarë nuk do”. Të tjerë kanë thënë, “Ai që njeh Zotin ka krijuar afërsi të ngushtë me Të. Ai e ka kuptuar varfërinë përkarshi Tij, kështu Zoti e ka pasuruar me krijimin e Tij; ai ka ulur kryet para Zotit dhe Zoti ia ka vënë nën këmbë krijimin”.
Të gjithë ata që e njohin Allahun (el-arifunë) janë të gjithë të një mendimi se nuk mund të aludohet për dashuri pa pajtimin me Ligjin e Tij, aq sa disa syresh thonë, “Gjendja e dashurisë është të qenurit në përputhje me atë që do i dashuri, qoftë ajo që i pëlqen, qoftë ajo që e hidhëron. Si mund të genjehesh se dikush të do, ndërkohë ai i hedh sytë tek të tjerët, duke të mos qenë i kënaqur me ty?!”
Përvojat e njohjes së Zotit janë krejt të pangjashme për të gjithë njerëzit. Ato nuk dallojnë në mbamendjen e Emrave të Tij të Bukur dhe Cilësive të Tij të Larta, por në të kuptuarit e vërtetë të tyre. Këto përvoja janë shpesh momentale dhe për shkak të shpërqëndrimit të përsëritur të njeriut ato i lihen të shkuarës dhe passhpines. Parabola e një kali që kalon lumin është e përputhshme me këtë aludim. Për gjithkënd që ka jetuar pak në fshat, do të ketë patur rastin të jetë i pranishëm në momentin që kali kalon lumin. Ai afron turirin e tij pranë sipërfaqes së ujit, thua se do t’i marrë erë. E vërteta është se ai po shikon fundin e shtratit të lumit dhe kështu po mat thellësinë e tij. Gjatë kësaj kohe ai ka njohur shumë detaje nga lumi dhe vetëm pasi sigurohet për thellësinë e tij, atëherë zgjedh mënyrën me të cilën do ta kapërcejë. Më tej, kali largohet dhe kështu atij zënë t’i fashiten kujtimet për detajet e lumit, dhe bashkë me to edhe kujtimi për vetë lumin.
Mu si kali, edhe ne i humbasim pa më të voglën kujdesje, çastet e njohjes së cilësive të Zotit, sepse largohemi prej Tij, me ngarendjen nëpër punë të liga dhe rrallimin e pastrimit të zemrës me punë të mira. Në këtë mënyrë ne harrojmë Zotin. Edhe pse mendimi për Zotin qëndron brenda nesh kjo nuk do të thotë se ne e njohim Atë. Ashtu si ne, Zotin mund ta njohin edhe shumë të tjerë të cilët nuk e kanë fare për ambicie këtë gjë.
- Dhikri
Nëse të harruarit dhe shkujdesja shenjojnë fajin më themelor të qenies njerëzore, dhikri përcakton virtytin e tyre shpëtimtar. Sikundër harrimi dhe hedhja pas shpine e mendimit për Zotin të shpie në ndëshkimin e dhimbshëm të të qenurit i harruar nga Zoti, ashtu përmendja e Tij të çon drejt gëzimit të të qenurit i përmendur prej Tij.
Pejgamberi thoshte: “Po t’i kishit zemrat përherë në gjendjen që i keni gjatë dhikrit, do të vinin ëngjëjt t’ju vizitonin dhe t’ju jepnin dorën në mes të rrugës.” Imam Neveviu e komentonte këtë hadith me fjalët: “Ky lloj shikimi i shfaqet dikujt që ngulmon në meditim (murakaba), reflektim (fikr) dhe paramendje (ikbal) të botës tjetër.”
Dhikri ngërthen një kuptim të trefishtë: përmendja, përkujtimi dhe meditimi.
Pejgamberi (pqmt) u tha shokëve të tij se gjithçka në këtë botë është e mallkuar përveç dhikrit të Zotit. Të dëgjosh nga goja e një tregëtari të shpjegojë se kjo do të thotë që puna e tij në treg është një pjesë e kësaj dynjaje të mallkuar, do të thotë të dëgjosh një njeri që, me vetëdije, e përgatit veten për t’u ndëshkuar. Aq më shumë që kjo bie ndesh me gjithë botëkuptimin e plotë të fesë. Prandaj duhet përmendur se dhikri është ajo gjendje që të bën të kujtosh, përmendësh dhe të meditosh për Allahun. Me këtë konditë këtu gjen vend çdo punë që të transferon në gjendjen e dhikrit.
Megjithatë, asnjë punë e mirë, nuk mund të krahasohet me veçimin dhe fokusimin vetëm në përmendjen dhe madhërimin e Zotit. Në këtë mënyrë gjithë vëmendja i është dedikuar dhikrit; mendja, zemra dhe gjymtyrët nuk angazhohen me ndonjë shqetësim tjetër. Dhikri në vetmim apo veçimi (khalva) është i aporovuar në hadithin e Buhariut për shtatë grupet nën hijen e Arshit të Zotit, në ditën e Gjyqit të Madh. “I shtati është një person që e përmend Zotin në veçim dhe sytë i mbushen me lotë.”
Dhikri më i mirë është leximi i fjalëve të Zotit në Kuran. Me këtë veprim besimtari mysliman e zbukuron gojën e tij dhe e përmirëson gjendjen e saj atëherë kur të mbajë përgjegjësi të hollësishme. Muhamedi ka lënë me gojë, “lexo dhe ngjitu lart, sepse vendi yt do të jetë aty ku lexon ajetin e fundit”.
- Duaja e heshtur
Një ditë, një i urtë u drejtoi një pyetje dishepujve të tij “Përse njerëzit ngrenë zërin kur janë të zemëruar?”
Dishepujt u menduan për një çast dhe njëri prej tyre tha: “Sepse humbasim durimin, prandaj edhe bërtasim”.
Po përse bërtasim kur personin e kemi afër – ju drejtua i urti – a nuk mund t’i flasim atij me zë të ulët?
Dishepujt dhanë shumë përgjigje, por asnjëri nga ata nuk arriti ta kënaqte të urtin. Më në fund ai shpjegoi:
“Kur dy persona janë të zemëruar, zemrat e tyre largohen. Për të mbuluar këtë largësi atyre u duhet të bërtasin në mënyrë që të dëgjohen. Sa më të nxehur të jenë, aq më shumë duhet të bërtasin, që të dëgjohën përtej kësaj largësie”.
Pastaj pyeti përsëri:
“Çfarë ndodh kur dy persona duhen?” – dhe shpjegoi – “Ata nuk bërtasin por flasin ëmbëlsisht. Pse? Zemrat e tyre janë shumë afër. Distanca ndërmjet tyre është shumë e vogël”
I urti vazhdoi: “Po kur duhen akoma më shumë?”
“Nuk flasin, por pëshpërisin dhe e rrisin akoma më shumë dashurinë e tyre. Në fund atyre nuk u nevojitet as të flasin as të pëshpërisin por mjaftohen me shikime. Kështu është kur duhen dy persona”.
Më në fund i dituri tha: “Kur diskutoni, mos lejoni që zemrat tuaja të largohen; mos thoni fjalë që e rrisin distancën ndërmjet jush sepse do të vijë një ditë që kjo distancë do të jetë kaq e largët saqë nuk do të jeni më në gjendje ta gjeni rrugën e kthimit”.
Duaja e heshtur është duaja e Zekerijas që i’u lut Zotit që t’i falë një djalë. Aq e heshtur ishte ajo dua, saqë ai u befasua nga përgëzimi me lajmin e mirë, pasi ai nuk e kishte kuptuar se duke ndjerë thellë nevojën, edhe pa e shprehur, i ishte drejtuar Dëgjuesit të lutjeve. Megjithatë, kjo sjellje nuk mund të ndahet si me thikë nga dhikri ashtu si shumë veprimtari të shpirtit të njeriut janë të mbivendosura dhe të ndërthurura.
V. Shpërblimi i dashurisë për Zotin
Ashtu siç është prekur më lart, lidhja me Zotin ngritur mbi dashurinë, shfaq një sërë implikimesh në këtë botë dhe në botën tjetër. Suksesi i njerëzve të afërt me Zotin në këtë botë është një përbetim i lashtë, është fjalë e Zotit, pra është i premtuar. Zoti ynë i Gjithëfuqishëm, i Gjithëpushtetshëm, thotë në Kuran si më poshtë:
وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ
Dijeni se në Zebur, pas Tevratit, kemi shkruar se tokën do ta gëzojnë robërit e Mi të mirë. [Kuran, 21:105]
Kjo vlen për të shmangur çdo keqkuptim mbi kundërvëniet midis qëllimeve për të fituar këtë botë dhe qëllimeve për të fituar botën tjetër.
Gjurmët që lë dashuria për Zotin tek njeriu gjatë kësaj jete janë:
- Krijimi i dashuruar
Qëllimi i dashurisë për Zotin nuk është arritja e saj. Ajo është vetëm udha e vetme për të merituar dashurinë e Zotit ndaj nesh. Kjo nevojë shprehet në faljet tona të përditshme, në duatë tona, në nijetet e sadakave dhe punëve tona kur i drejtohemi të Gjithëfuqishmit me lypjen për dashurinë dhe kënaqësinë e Tij; atë e gjejmë në premtimet e shpeshta në Kuran dhënë për robërit që e duan Zotin dhe bëjnë gjithçka për Fytyrë të Tij. Prandaj dashurinë e besimtarit për Të, Zoti ia kthen me dashurinë e Tij dhe të të gjithë krijimit. Në një hadith kudsij Allahu i drejtohet Xhibrilit: O Xhibril, Unë e dua filanin prandaj duaje edhe ti atë; dhe Xhibrili e do atë. Pastaj ai thërret ndër banorët e qiellit: O banorët e qiellit, Allahu dhe Xhibrili e duan filanin prandaj duajeni dhe ju; dhe ata e duan atë. Pastaj Zoti e bën gjithë krijimin të kënaqur me këtë njeri, kënaqësi që vjen në formën e mirëpranimit të tij.
- Kur e dua robin
Një nga shpërblimet më të gëzueshme të dashurisë dhe përkushtimit të robit ndaj Zotit është se i Larti ia kthen me dashurinë e Tij. Në hadithin e shenjtë përshkruhet qartësisht dhe gjithë përgëzim premtimi i Allahut....
“Robi Im më afrohet duke kryer obligimet, duke kryer synetet, duke shtuar punët vullnetare gjersa Unë e dua atë, dhe kur e dua, Unë bëhem syri më te cilin sheh, veshi me të cilin dëgjon, goja me të cilën flet, dora me të cilën prek dhe këmba me të cilën godet tokën”.
Kuptimi alegorik i këtij hadithi shpreh përsosmërinë që arrin njeriu për shkak të afrimit drejt Allahut
- Një liste virtytesh
Pranimi – t’i konsiderosh rrethanat, veçanërisht ato që nuk mun t’i ndryshosh, si të kënaqshme.
Guximi – një cilësi e shpirtit që ju bën të përballni rrezikun e dhimbjes pa shprehur frikë.
Vetëdija – një ndjenjë e pakëputur se gjendesh nën vëzhgimin e Zotit.
Mirënjohja – gati të shprehësh falenderim për çdo nder sado të vogël.
Ndershmëria – besnik dhe i sinqertë, urrejtës i ashpër i gënjeshtrës.
Madhështi – dinjitet të padiskutueshëm.
Durimi – aftësi për të duruar vonesat, mundimet, vështirësitë dhe fatkeqësitë.
Besueshmëria – njerëzit janë gati t’i besojnë sekretet dhe gjërat e vlefshme.
Thjeshtësia – i çiltër, i pandërlikuar, pa pretendime.
Qetësia – prehje dhe paqëtim
Kësaj liste virtytesh sigurisht i mungojnë shumë, por mes tyre ka disa mjaft të rëndësishme për rrekjen e njeriut që të fitojë mëshirën e të Gjithëmëshirshmit dhe asnjë prej atyre të papërmendurave nuk është i përjashtuar nga rendi e përfitimeve të besimtarit. Ato janë shprehje e një zemre të pajisur dhe të ndërtuar ashtu që ditën e gjykimit të mund të thirret me emrin “zemër e pastër”.
Ky grumbull virtytesh është thelbi dhe themeli i një personaliteti të suksesshëm dhe të përgatitur për sukses dhe shembull i provuar i fjalës së Zotit në premtimin e tij në Zebur, “tokën do ta gëzojnë robërit e mi të mirë”. Reflektimi i pasigurtë mbi tokë nga besimtarët e ditëve të vona nuk është kuptimi i vërtetë i përkushtimit ndaj aspiratës për xhenetin por është shenjë e largimit nga udha e mirë dhe e drejtë.
- Një vdekje e buzëqeshur
Kam dëgjuar dikë që i lutej Zotit në njërën nga netët teke të dhjetëditëshit të fundit të Ramazanit, “O Zoti im, bëje fjalën La ilahe il – l’Allah, fjalën time të fundit!”
Zoti e ka përngjarë Fjalën e Njëtimit (kelimeh el tevhid) me:
- ujin, sepse uji pastron: njësoj edhe kjo fjalë të pastron nga mëkatet;
- arën, sepse ajo jep shumë nga një rrënjë e vetme: ngjashëm edhe kjo fjalë e shumon shpërblimin;
- zjarrin sepse zjarri djeg dhe kjo frazë djeg mëkatet;
- diellin sepse ai hedh dritë në gjithë botën, dhe kjo frazë përndrit edhe varrin;
- hënën, sepse ajo tret errësirën e natës, dhe kjo frazë derdh dritë njësoj;
- me yjet sepse ata janë udhërrëfyes për udhëtarët, ashtu si Fjala e Njëtimit që është një udhërrëfyes për njerëzit e papërudhur, që të ndjekin udhën e drejtë;
- me palmën e hurmës kur thotë: “Një pemë e mirë, rrënjët e së cilës janë të ngulura fort dhe degët e saj arrijnë në qiell duke bërë fruta në çdo stinë, me lejen e Zotit të saj”(14:24-25).
- palma e hurmës nuk rritet në çdo tokë; ashtu edhe Fjala e Njëtimit nuk rritet në çdo zemër.
- palma e hurmës është pema frutorë më e lartë: edhe rrënjët e kësaj fjalë janë në zemër dhe majat e degëve të saj janë nën Arsh.
- vlera e frutit nuk pakohet për shkak bërthamës: as vlera e besimtarit nuk pakohet për shkak të mosbindjes së ngulur midis tij dhe Allahut, të Lartit.
- fundi i kësaj peme është me gjemba ndërsa maja e saj përplot fruta: ashtu dhe fazat e para të kësaj fjale janë urdhëresa, dhe kush i përmbush ato mbërrin frutin; fruti është: të shohësh Zotin, të Forbukurin.
Vdekja është – edhe sipas shpjegimit të Imam Gazaliut – thjesht e vetmja udhë që njeriu të takohet me Krijuesin. Por kjo nuk na thotë se ajo është doemos e këndshme, sepse ajo pasqyron drejt qasjen tënde ndaj saj.
- Ditën e Gjykimit, me atë që do
Në Sahihun e Buhariut gjendet një hadith që përshkruan se një beduin e pyeti Pejgamberin (pqmt) rreth Orës. Ai (pqmt) i tha:
“Ajo do të vijë, pa asnjë fije dyshimi. Po çfarë ke përgatitur ti për atë ditë?” Beduini iu rrëfye, “O i Dërguari i Zotit! Unë nuk kam bërë shumë punë të mira dhe nuk jam falur shumë, por e dua Allahun dhe Pejgamberin e Tij”. Pejgamberi (pqmt) i tha, “Ti do të jesh me ata që do”. Myslimanët nuk janë gëzuar ndonjëherë më shumë seç janë gëzuar nga ky hadith.
Duhet të bëhet me shenjë që aludimi i beduinit për pak punë të mira dhe namaz nuk hidhte asnjë dyshim mbi kryerjen e obligimeve dhe lënien e gjynaheve të mëdha. Ai nuk kishte çfarë të përmendte para gjithë atyre adhuruesve vullnetarë të dalluar dhe dorëçelurve si Ebu Bekri, Umeri, Uthmani apo Abdurrahman Ibn Auf. Megjithatë ai kishte vetëm një pasuri për të cilën ishte cilësisht i pakonkurrueshëm; dashurinë e tij origjinale dhe personale për Allahun dhe të Dërguarin e Tij.
Siç është përsëritur disa herë më lart në këto fletë, forca e dashurisë për Zotin është kthjelluesi i shikimit të besimtarit kur Zoti t’i ftojë në festat e xhenetit dhe t’u shfaqet robërve të Tij. Sa më fort ta ketë dashur Zotin një njeri, aq më qartë do ta shohë ai të Lartin atëherë kur t’u tregohet. Shkelja e urdhëresave dhe kufinjve të Zotit e turbullon shikimin e besimtarit, anipse i Gjithëmëshirshmi mund ta falë dhe ta ftojë në xhenet dhe në festat e tij që ta shohin.
Një hadith shumë domethënës është sjellë nga Enes ibn Malik. Ai është si vijon:
“Më erdhi Xhibrili dhe në pëllëmbën e tij si në një pasqyrë të bardhë, kishte një njollë të zezë.
- E pyeta: Çfarë është kjo gjë në dorën tënde?
- Ai u përgjigj: Kjo është xhumaja.
- E pyeta: Çfarë është xhumaja?
- Tha: Ju do të keni mirësi të paskaj në këtë ditë.
- E pyeta: Çfarë do të kemi?
- Tha: Ajo do të jetë festë për ty dhe për njerëzit që të vijnë pas, ndërsa çifutët dhe të krishterët do të festojnë ditë të tjera.
- E pyeta: Ç’na takon neve nga kjo ditë?
- Tha: Në këtë ditë, është vendosur një orë gjatë të cilës, nëse njeriu i lutet Allahut për atë që i takon ta marrë, Ai do t’ia japë, e në mos i takoftë, Allahu do ta ruajë atë për botën tjetër, e cila do të jetë më e madhe se e para.
- E pyeta: Çfarë është kjo njollë?
- Më tha: Kjo është ora kur ne do t’i lutemi Atij Ditën e Bollëkut.
- E pyeta: Ç’është kjo orë, o Xhibril?
- Më tha: Allahu ka zgjedhur në xhenet një luginë të mbushur me duna misku dhe kur të jetë ditë e xhuma, Ai do të zbresë që nga ‘Il-lij-jini dhe do të qëndrojë mbi Kursijin e Tij. Kursiji i Tij do të rrethohet nga karrige të tjera prej drite. Më pas do të vijnë pejgamberët, që do të ulen në këto karrige. Karriget do të rrethohen me mimbera prej drite dhe ari, të zbukuruar me xhevahirë. Atëherë do të vijnë njerëzit e sinqertë dhe dëshmorët që do të ulen mbi ato mimberë. Më pas banorët do të zbresin prej dhomave të tyre e do të ulen mbi dunat prej misku. Aty Allahu do t’u shfaqet dhe do të thotë: Unë jam Ai, që e ka mbajtur premtimin e dhënë për ju, që kam përmbushur Mirësinë Time mbi ju dhe ky është vendi Bujarisë Sime. Lutuni dhe më kërkoni! Ata do t’i luten Allahut derisa të mbarojnë dëshirat e tyre dhe do t’u shfaqet para sysh një vend, ku ka gjëra që syri nuk i pa parë, veshi nuk i ka dëgjuar dhe nuk i ka shkuar kujt ndër mend më parë. Kjo do të zgjasë, sa kohë të zgjasë kthimi i tyre nga xhumaja. Ndërsa Zoti do të qëndrojë mbi Kursijin e Tij dhe bashkë me Të do të qëndrojnë edhe pejgamberët dhe njerëzit e mirë. Banorët do të kthehen nëpër dhomat e tyre prej perle të bardhe, berili të gjelbërt dhe margaritarësh të kuq. Të tilla do të jenë dhomat, dyert. Atje lumenjtë kanë rrjedhje të qetë; ka hyri, shërbëtorë dhe frutat janë të varura. Nuk do të ketë gjë më të përmallueshme për ta sesa dita e xhuma, për të parë sërish Zotin e tyre dhe për t’u nderuar sërish prej Tij”.
VI. Bibliografi
Kurani i Madhërishëm, Instituti Shqiptar i Mendimit dhe Qytetërimit Islam, “Milleniumi i Ri”, Tiranë, 2006
Sahih el Buhari, Dar es Selam, Riad
Sahih el Muslim, Daar el Ma’rifah, Bejrut
The Alchemy of Happiness, Abu Hamid Al Ghazali, translated by Claud Field, 1910
Book of Fear and Hope, Abu Hamid AL Ghazali, by Willian Mc Kane, published by E.J.Brill Leiden, 1965
Love for Allah, Faqir Zulfiqar Ahmad Naqshibandi, Faqir Publications, First Edition, Chicago, 2001
The Vision of Islam, Sachiko Murata and William C. Chittick, I.B.Tauris Publishers & Co.Ltd London and Neë York, 1994
Sufis: The People of the Path, Vol 1, Talks on Sufism, English Discourse Series, 1977
Sufis The People of the Path, Vol 2. Talks on Sufism, English Discourse Series, 1977
Ilustrimi artistik në Kur\'an, Sejjid Kutub, Shkup, Logos-A, 1996.
The Mystics of Islam, Reynold A. Nicholson, Routledge, Kegan Paul, London, 1914
The Signs of God, Llewellyn Vaughan-Lee Ph.D., The Golden Sufi Center Publishing, California, 2001
Ways to Instigate the Love of Allah, Daar el Watan Publishing
The Explanation of Beautiful and Perfect Names of Allah, Abdur-Rahman ibn Nasir as-Sa’di, 2003
The Signs Before the Day of Judgement, Al Hafidh Ibn Kathir, H.C.I.S., www.hcis.tk
Wisdom Pearls, Compiled by Shahid Riaz, Chicago, 2006
Udhërrëfyesi i Shpirtrave Drejt Vendit të Gëzimeve, Ibn Kajjim El Xhevzije, Shtëpia Botuese Jehona, Tiranë, Maj 2006
The Best Way for the Worshiper – Abu Hamid Al Gazali, Darul Isha’at, Urdu Bazar, Karachi, 1998
