Në një krahinë të kalifatit, kadiut i’u desh të ngatërrohej më një çështje shumë të koklavitur. Babai kishte paditur të birin për mosbindje dhe mungesë të thellë respekti: e kishte urdhëruar të birin disa herë rresht që të shkonte të merrte bukë në Ahur. Pas disa provash të dështuara, djaloshi mendjehapur kishte sosur të mos i bindej të atit. Aq i ngatërruar u bë debati mes tyre, sa i ati e zuri për krahu dhe e çoi e e paditi të birin te kadiu.
Im bir nuk më respekton – i’u qa kadiut – nuk më bindet.
Po si nuk të bindet more zotëri – i’u kthye kadiu që donte të dinte më shumë hollësi - çfarë ka bërë a, ç’të ka thënë a?
E urdhëroj të shkojë të marrë bukë dhe i ka ngulur këmbët si gomari në baltë e nuk lëviz vendit. Më thuaj, a nuk meriton një dru të mirë ky pizeveng, kadi i nderuar?
Kadiu u mendua për bukur dokohë, sepse çështja qe vërtet e vështirë dhe ai nuk e kishte zakon të nxirrte fjalë dhe t’i tërhiqte më pas. Mosbindja ndaj prindit ishte një vepër që duhej korrigjuar me rreptësi, po edhe angaria e djalit i dukej fort e padrejtë. A kishte të drejtë i ati që ta sorollaste të birin apo kishte të drejtë i biri të mos humbte kohë me urdhëresën boshe të të atit? E vendosi. I biri kishte të drejtë.
* * *
Nuk do të mund të rri pa shprehur, as kësaj here, protestën time të fuqishme ndaj sipërfaqësisë së mendimit, trajtimit dhe mesazhit të hoxhallarëve modernë, veçanërisht shqiptarë, por edhe më gjerë. Nuk më hiqen mendsh torturat që më kanë shkaktuar mua dhe vërsnikëve të mi sugjerimet për t’u përqëndruar në namaz, saherë që u drejtoheshim për të na dhënë zgjidhje për dilemat tona lidhur me vlefshmërinë e adhurimit. Madje dikush kishte lënë fare namazin pasi “nuk po e ndjente”. Propozimi sërish kishte ardhur në linjën e bërë traditë: të vazhdosh të tentosh ta ndjesh, sepse edhe nëse nuk e ndjen të paktën garon për të arritur atë gjendje, objektiv që nuk mund të përmbushet nëse tërhiqesh nga kjo garë.
Thënë ndryshe, ai do të duhej të mos e ndërpriste orvatjen e tij për të ndjerë namazin, duke vrarë përditë, 5 herë në ditë shansin që të realizonte objektivat e vërtetë të namazit. Objektivi i sugjeruar, të ndjerit e namazit, për shkak se ishte i gabuar apo i paqartë, nuk mund të arrihej asnjëherë, duke e ngarkuar lutësin me një krizë të thellë dyshimi mbi vetë ritualin e lutjes së përditshme.
Unë nuk dua të them se ai që kishte braktisur të falurit, që është detyra më e rëndësishme e besimtarit musliman, kishte të drejtë, por se gjendja e tij ishte frut i udhërrëfimit të pasaktë nga mësuesit tanë fetarë. Kjo sipërfaqësi, që s’resht se rrahuri gjoks se është e vërteta, është përgjegjëse për një rrjedhje të frikshme të enës së xhematit, një valë apostazie që nuk i shkon fesë së vërtetë. Po ta mbajmë mend, Herakliu e pyeti Ebu Sufjanin nëse largohen shumë njerëz nga feja e re dhe përgjigjia e tij vetëm e konfirmoi pritshmërinë e këtij të krishteri të devotshëm, se një fe e vërtetë e ka shumë pak të përhapur fenomenin e apostazisë mes ndjekësve të saj.
Prandaj, e përsëris, këta hoxhallarë që janë dëshmitarë të ikjeve masive nga radhët e xhematit, pa i shtuar “qëndrestarët pa themel”, duhet t’i vënë gishtin kokës dhe të kuptojnë përgjegjësinë e tyre në këtë përhapje të frikshme të fenomenit të lëvozhgës, kores.
Ç’është e vërteta ajo që ne ndjejmë në namaz është rrallëherë një kuptim i pranisë së Zotit dhe në më të shumtën e rasteve është një ngushtllëk në shpirt për dështimet apo peripecitë, një ankesë që s’di ku ta nisësh. Edhe këto ndjesi mund të përfshihen në një namaz, si objektiva të tij, por nuk duhet të mbysim atë që është më parësori, që zë kryet e vendit; të kuptuarit e pranisë së Zotit.
Po të pyes, nëse dikush nuk e ka asfare ndërmend këtë synim, a mund ta arrijë atë, jam i bindur se përgjigjia do të ishte: në përgjithësi jo. Atëbotë do të shpërfaqej rëndësia e njohjes së këtij objektivi. Është po aq e rëndësishme saç është e rëndësishme që fëmija të shkojë në për të ngrënë bukë në kuzhinë dhe jo në ahur. Nëse do ta nisje të merrte bukë në ahur, pasi nuk do të kishte sukses disapak herë, ai do të kishte të drejtë të hezitonte apo të mosbindej për të shkuar përsëri. Kush ka dëshirë që të endet kot nëpër sokaqet e tokës apo të ndërgjegjes së tij dhe të mos gjejë asgjë nga ajo që i kanë premtuar?
* * *
Të gjitha veprimet që kryen besimtari gjatë namazi: qëndrimi në këmbë, përkulja, përmbysja me ballë në tokë dhe qëndrimi ulur, formulat që ai shqipton, të gjitha kanë për qëllim që ta forcojnë ndjenjën e pranisë së Zotit. Kjo ndjejnjë korrigjon dhe pastron shumë mangësi dhe të mbetura ligësishë në shpirtin e njeriut, prandaj dita e besimtarit nis me një namaz , që e rikthen intelektin e tulatur nga gjumi në Udhën e Drejtë, dhe mbyllet po me një namaz që njeriu t’i kthehet vdekjes së vogël me pastërtinë shpirtërore të nevojshme për të përfunduar me sukses misionin e tij, sipas porosisë hyjnore:
{Prandaj duroje (o Muhamed) atë që thonë ata dhe lavdëroje me falënderim Zotin tënd para lindjes së Diellit dhe para perëndimit të tij! Lavdëroje Atë edhe në orët e natës, edhe në skajet e ditës, që të mund të kënaqesh.}[Kurani, 20:130][1]
Pra, midis tyre, në kohë pushimi apo pune, besimtari nuk duhet ta harrojë Zotin e as ta humbasë ndjenjën e Pranisë Hyjnore. Ja përse, atij i kërkohet të “përmendet” duke falur edhe tre namaze të tjera.
Të ndjesh praninë e Zotit, është objektiv i shprehur në mënyrë flagrante nga Vetë i Shumëlarti. Ky përjetim është konfirmimi më i fortë i Njëshmërisë (teuhid) që është boshti i mesazhit hyjnor dhe thelbi i asaj që Zoti ka thënë dhe nënkuptuar gjatë gjithë komunikimit të tij të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë me njerëzimin. Në po të njëjtën sure, madje më parë se të përmendë kalendarin e lutjes, Ai përmend përsenë e saj:
{Me të vërtetë, Unë jam Allahu, s’ka zot tjetër përveç Meje, prandaj, vetëm Mua më adhuro dhe kryej faljen për të më kujtuar Mua!} [Kurani, 20:14]
Kështu mund të kuptohet jo vetëm objektivi i namazit por edhe rëndësia që ka në jetën e besimtarit ajo që shqetëson shumë jomuslimanët me shpeshtësinë e saj.
Namazi nis me Fatihanë, e cila nuk është vetëm dera e Kuranit, por edhe zemra e tij. Kur njeriu thotë Fatihanë, i lutet Zotit në emër të të gjithë njerëzve, dhe në fakt, në emër të gjithë Krijimit. Edhe pse ajo është në arabisht, besimtari duhet të ketë parasysh rëndësinë e saj kozmike. Fakti që kjo lutje është shpallur nga Zoti dhe recitimi i saj është urdhëruar prej Tij, shpërfaq atë që i Fortlarti dëshiron që ne të dimë dhe të themi.
Në lutjet gjatë kohëve pa dritë (shumica e lutjeve i takon këtyre momenteve në fakt) imami e nis këndimin e Fatihasë me vargjet: {Çdo lavdërim i përket Allahut, Zotit të botëve, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit, Sunduesit të Ditës së Gjykimit.}[Kurani, 1:1-3] Të tre këto ajete i përkasin Zotit, i kushtohen Atij. I pari shpall mbizotërimin e Tij mbi hapësirën. I treti thekson faktin se Zoti është zotëruesi i kohës, caku i fundëm ku çdo gjë kthehet kur përmbyll ciklin e saj të jetës, duke mos përjashtuar asnjë detaj në ekzistencë. Mes tyre qëndron vargu që shpall kuptimin e Mëshirës Hyjnore, aspekti i brendshëm i së cilës është Rahman që nismoi krijimin dhe aspekti i jashtëm i së cilës është Rahijmë, që manifestohet në vetë krijimin.
Në vargun pasues { Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë.} [Kurani, 1:4] që u kushtohet edhe Zotit edhe njeriut, pjesa e parë i referohet Zotit si Realitet Transcendental (të Përtejmë), i veshur me madhështi, përpara pushtetit dhe fuqisë së të Cilit ne qëndrojmë gjithë druajtje. Pjesa e dytë shpërfaq Zotin si Realitet Imanent (të Afërt) veshur me bukuri, në dhembshurinë dhe dashurinë të Cilit ne kërkojmë strehë dhe mbrojtje. Kur shqiptojmë këtë varg ne duhet të mbetemi të vetëdijshëm si për largësinë edhe për afërinë e Zotit, rreptësinë dhe mëshirën e Tij.
Tre frazat e fundit i kushtohen tre zgjedhjeve të mundshme të njeriut përkarshi të Gjithëpushtetshmit. I pari { Udhëzona në rrugën e drejtë!} [Kurani,1:6] Kjo është lutja e qëmotshme e njeriut drejtuar Zotit; lutja për t’i përudhur në të drejtën, në ngjitjen drejt Tij. Ajo ka si kuptim edhe ruajtjen e udhës së derimësoçme, që përjashton rreziqet e shmangieve dhe çdo ngjarjeje që e hidhëron të Shumëlartin. Konditë që të mund të ndjekësh Udhën e Drejtë, është vetë udhërrëfimi prej Zotit dhe Pëlqimit të Tij. Ja pse vargu përndjekës shpall {Në rrugën e atyre me të cilët je i Kënaqur...} [Kurani, 1:7] Për njerëzit e shpërudhur s’ka ndonjë shteg për t’u kthyer veç Pëlqimit me të cilin Zoti ka ndriçuar njerëzit e Tij; përmes shpalljeve.
Sakohë lutja e njeriut që qëndron përpara Zotit duhet t’i kushtohet edhe ruajtjes nga rrëshqitjet jashtë Udhës së Drejtë, Fatihaja përmbyllet me frazën {...jo në të atyre që kanë shkaktuar zemërimin Tënd, as në të atyre që janë të humbur!} [Kurani, 1:7] Njeriu mund të humbë nga Udha e Drejtë duke rënë ose duke u shmangur, ku e para është më e rrezikshme se e dyta. Ata që kanë tërhequr zemëratën e Zotit janë në një kyrengritje të hapur ndaj Tij dhe i kanë kthyer shpinën Atij. Është për këtë arsye, që ne lutemi gjatë Fatihasë që të jemi të ruajtur nga rreziku i rënies në një gjendje kaq të rrënuar. Por edhe “humbja” është gjithashtu fort e rrezikshme për jetën e një njeriu të përshpirtshëm. Ajo përfaqëson një ndjesi indiferentizmi ndaj Zotit dhe vakëtirë në çështjet e fesë. Duke qenë se ky rrezik është shumë i përhapur edhe mes njerëzve që synojnë të ndjekin Udhën e Drejtë, Fatihaja e paralajmëron zëshëm dhe e përmend drejtpërdrejt. Përkatësisht, hebrenjtë dhe të krishterët janë përfaqësuesit par excellence të dy grupeve të aluduara në këtë ajet.
Në shqiptimin e Fatihasë besimtarët duhet të mbeten të vetëdijshëm se po qëndrojnë përpara Zotit, se ata nuk përfaqësojnë vetëm shpirtin e tyre por edhe gjithë krijimin, sakohë edhe foljet janë në shumës. Në duhet të jemi të ndërgjegjshëm se, ndërsa lexojmë kapitullin nismues të Kuranit në Arabisht, ne po shprehim lutjen e gjithësishme të gjendjes së njerëzimit dhe fatit të tij përfundimtar dhe se ne lutemi jo vetëm për shpirtin tonë por për të gjitha qeniet. Ne i përfaqësojmë këto qenie ndërsa qëndrojmë përpara Zotit, mëshira e të Cilit na lejon t’i lutemi.
Kur imami e këndon me zë Fatihanë dhe atë pjesë të zgjedhur nga Kurani pas saj, komunikimi mes Zotit dhe besimtarëve është edhe më i plotë. Pasi dëgjojnë fjalën e përhershme të Zotit, muslimanët përkulen dhe nisin t’i luten në heshtje Atij, me një intimitet që është karakteristik për nje komunikim për së afërmi dhe xheloz.
Kështu veprojnë pas të gjitha tekbireve (madhërimeve) të imamit, por kulmi i kësaj afërie ndjehet kur besimtarët përmbysen me ballin në tokë, mbështetur në duar dhe gjunjë. Nënshtrimi këtu është i plotë, që do të thotë edhe distanca e parëndësishme sepse akti shpreh druajtjen dhe dashurinë njëheri. Prania hyjnore në sexhde është e fortë dhe nuk janë të rralla rastet kur njerëz pa shumë dituri e përvojë fetare të provojnë ndesi të forta e tronditëse gjatë këtyre momenteve. Shpesh njerëzit e humbasin sensin e kohës dhe hapësirës dhe përfshihen nga vajtime mallëngjyese dhe gati të pavullnetshme; të gjitha këto janë dëshmi të rifitimit (edhe pse të përkohshëm) të shumë tipareve autentike, ku bën pjesë edhe përmallja për Vetë Zotin.
Kjo gjendje përndiqet nga një përsëritje e veprimeve të sapopërmendura dhe në fund besimtarët ulën dhe kujtojnë takimin e mëvetësishëm të Profetit (pqmt) me Zotin (lëvduar qoftë). Përshëndetjet që Zoti dhe Profeti këmbyen në atë çast, lutjet e Profetit, dëshmimi i Xhibrilit aty pranë dhe lutjet për Profetin janë formulat që shqiptohen. Në përmbyllje lutjet tipike islamike për jetë të bekuar dhe shpëtim e lumturi në jetën e pasosur, përgjërimet për falje për veten e tij, prindërit dhe gjithë besimtarët lajmërojnë se namazi po mbaron. Mjafton një përshëndetje me paqe në të djathtë dhe në të majtë, që njerëzit të ngrihen e të vazhdojnë axhendat e tyre.
Ndijimi i pranisë së Zotit, më së miri, do të duhet të mos ndërpritet ose të rikthehet shpesh në përjetimin e besimtarit, jo vetëm se namazi tjetër nuk është fort larg por edhe sepse në kohën mes lutjeve klasike nxitet përmendja dhe kujtimi i shpeshtë i të Aqdashurit. Është ashtu si= tha Profeti (pqmt), kur përshkroi ihsanin: të falesh sikur po e sheh Zotin, dhe meqë është e sigurt se ne nuk mund ta shohim, të ndjejmë praninë e Tij.
[1] Kurani i Madhërishëm, Instituti Shqiptar i Mendimit dhe Qytetërimit Islam, Tiranë 2006
No comments:
Post a Comment