Ekonomistët përdorin termin “inflacion” për rritjen e vazhdueshme në nivelin e përgjithshëm të çmimeve të kuotuara në njësi paraje. Magnituda e inflacionit – norma e inflacionit – përdoret zakonisht si përqindja e përvjetësuar e rritjes se disa treguesve të plotë – çmimeve në monedhë. Duke kuotuar në dollarë amerikanë, një kartëmonedhe një dollarëshe blen çdo vit e më pak. Inflacioni, kësisoj, nënkupton një rënie të qëndrueshme në fuqinë e përgjithshme blerëse të njësisë monetare.
Matja e inflacionit në Shqipëri realizohet përmes Indeksit të Çmimeve të Konsumatorit (IÇK) nga Instituti i Statistikës. Krahas kësaj metode ekzistojnë edhe metodat e Indeksit të Çmimeve të Prodhuesit (IÇP) dhe Deflatorit të GDP-së. Metoda e IÇK-së është konsideruar si më e drejtë dhe më afër realitetit të konsumatorit.
Pasojat e inflacionit mund të jenë shumë lënduese për ekonomitë e vendeve. Madje lëndesa është aq më e madhe, sa më e madhe të jetë diferenca midis normës aktuale të inflacionit me normën e parashikuar të saj. Kur agjentët ekonomikë parashikojnë një rënie më të shpejtë në fuqinë blerëse të parasë (një normë më të lartë inflacioni), kushtet e kontratave që përcaktojnë pagesa në të ardhmen në monedhën kombëtare rregullohen në sipas këtyre parashikimeve. Huamarrësit dhe Huadhënësit që presin norma më të larta inflacioni bien në ujdi për një normë më të lartë nominale të interesit (paratë e paguara mbi ato të marra hua) me qëllim që të ruajnë normën reale të interesit (fuqinë blerëse të ripaguar ndaj fuqisë blerëse të marrë hua) ndërmjet tyre.
Nga këndvështrimi i eleminimit të kostove të panevojshme të ekonomizimit në Cash, inflacioni i ulët është pastërtisht më i preferueshëm se inflacioni i lartë. Por sa është norma më e mirë, apo optimale e inflacionit? Një propozim për arritjen e normës “optimale” – në fakt propozimi më i diskutuar në teorinë e pastër politikës monetare – është se norma e inflacionit duhet të jetë mjaftueshëm negative që norma nominale e interesit të jetë zero (për bonot me yero risk mospagimi dhe me maturimin me të shkurtër). Çdo normë më e lartë nominale interesi nënkupton që monedha paguan kthime më të varfra se bonot. Kjo i shtyn njerëzit të ekonomizojnë paranë cash, një veprim që është optimal nga këndvështrimi individual por i kushtueshëm nga këndvështrimi social.
Kur normat e ardhshme të inflacionit janë shumë të pasigurta, saqë risku i fitimeve dhe humbjeve të tilla në kontratat e reja është i lartë, palët anti-risk prapsen nga kontratat të tilla (depozita, hua, bono). Përshkak se inflacioni bëhet më i ndryshueshëm me rritjen e nromës mesatare të inflacionit, ekonomitë me inflacion të lartë kanë shpikur tregjet bankare dhe tregjet e bonove. Kthimet e vërteta nga mbajtja e bonove dhe huave me maturim afatgjatë – për shembull obligacioneve 30-vjeçare të korporatave – janë veçanërisht të ndjeshme ndaj ndryshimit të normave të inflacionit. Kur një ekonomi provon norma të larta dhe më të ndryshueshme inflacioni, kontrata të tilla afatgjata zhduken. Investimet afatgjata shkurajohen nga risku më i lartë i financimit të tyre.
Përveç frenimit të tregjeve financiare, “zhurma” e prodhuar nga inflacioni tregon se sistemi i çmimeve nuk komunikon edhe informacionin. Keqinformimi shtrembëron vendimet për investime dhe punësim. Për të gjitha këto arsye, ekonomitë me inflacion të lartë vuajnë një rritje të varfër. Robert Barro (1997) zbuloi në një studim ndërkombëtar se norma inflacioni 10 pikë përqindje më të larta shoqërohen me rritje reale 0.3 – 0.4 pikë përqindje më të ulëta. Javier Andrés dhe Ignacio Hernando (1999), të cilët studiuan vendet e OSBE-së, raportojnë se uljla e inflacionit me 1 pikë përqindje do ta rrisë GDP- për frymë nga 0.5 – 2 përqind.
Por a ka inflacioni ndonjë përfitim? Disa makroekonomistë Kejnesianë dikur besonin se inflacioni më i lartë do të shpërblente me një reduktim të përhershëm të normës së papunësisë, një besim që ishte përbledhur në versionet e hershme të kurbës së Filipsit. Ekonomistët sot janë të njëzëri se nuk ekzistojnë në të vërtetë hapësira të tilla; mbase kjo ishte një mundësi vetëm në vitet 60 kur inflacioni i lartë ishte një surprizë.
Megjithë konsensusin e përhapur kundër inflacionit të lartë, opinionet nëse një inflacion 0% është më i mirë se një inflacion 3% apo -3%. Ka dy raste kryesore në favor të një norme positive inflacioni. George Akerlof, William Dickens, dhe George Perry (1996) argumentojnë se inflacioni zero do të prodhonte inefiçencë për shkak të palëvizshmërisë së çmimeve dhe pagave. Në vështrimin e tyre, pak inflacion e furnizon sistemin ekonomik me “graso”. Guvernatori i Rezervës Federale Ben Bernanke, ndër të tjerë, argumenton se inflacioni pozitiv – duke mbajtur normat e interesit bukur mbi zero – e ruan aftësinë e Fed-it për të ulur normat nëse nevojitet një politikë monetare humbëse. Në favor të normës zero të inflacionit, William Poole (1999) gjen plasaritje në të dy këta argumente. Kundër të parit ai vëren se nëse inflacioni e bën më të thjeshtë jetesën me një normë page të fiksuar, për këtë arsye ai e përjetëson stanjacionin. Kundër të dytit ai shprehet se norma të ulëta interesi nuk e bëjnë inefiçente politikën monetare ekspansioniste. Poole favorizon inflacionin zero si një politikë që e minimizon pasigurinë mbi inflacionin e ardhshëm, duke i lehtësuar kësisoj më së miri kontrata financiare; kjo minimizon shformimet e shoqëruara me taksa të paindeksuara. Në favor të një norme negative të inflacionit është argumenti i “sasisë optimale të parasë” e parashtruar më sipër për të minimizuar koston e mbajtjes së monedhës. Mbi baza të ndryshme, George Selgin (1997) ndërton një rast me çmime rënëse në një ekonomi me përmirësim të vazdhueshëm të produktivitetit. Ai gjen se është me përfitim që çmimet e produkteve të caktuara të lejohen të bien ndërsa kostot e tyre për njësi bien. Në gjykimin e tij, përdorimi i ekspansionit monetary për të rritur çmimet e tjera, me qëllim që të mbahen një nivel i përgjithshëm i inflacionit zero, nuk prodhon asgjë për të rritur efiçencën porn ë vend të kësaj rrit barrën e rregullimit të ngarkuar mbi sistemin e çmimit.
Bibliografi:
1. Aarstol, Michael P. “Inflation, Agency Costs, and Equity Returns.”Journal of Economics and Business 52 (Shtator–Tetor 2000): 387–404.
2. Akerlof, George A., William T. Dickens, and George L. Perry. “The Macroeconomics of Low Inflation.” Brookings Papers on Economic Activity 1996, no. 1: 1–59.
3. Andrés, Javier, and Ignacio Hernando. “Does Inflation Harm Economic Growth? Evidence from the OECD.” In Martin Feldstein, ed., The Costs and Benefits of Price Stability. Chicago: University of Chicago Press for NBER, 1999.
4. Barro, Robert. Determinants of Economic Growth: A Cross-Country Empirical Study. Cambridge: MIT Press, 1997.
5. Bernholz, Peter. Monetary Regimes and Inflation. Cheltenham, U.K.: Edward Elgar, 2003.
6. Friedman, Milton. Money Mischief: Episodes in Monetary History. New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1992.
7. McCulloch, J. Huston. Money and Inflation: A Monetarist Approach. 2d ed. New York: Academic Press, 1982.
8. Poole, William. “Is Inflation Too Low?” Federal Reserve Bank of St. Louis Review (July/August 1999): 3–10.
9. Selgin, George. Less Than Zero: The Case for a Falling Price Level in a Growing Economy. London: Institute of Economic Affairs, 1997.
10. White, Lawrence H. The Theory of Monetary Institutions. Oxford: Blackwell, 1999.
No comments:
Post a Comment