nga
Vehap S. Kola
***
I
gjithë angazhimi njerëzor në jetë mund të përkufizohet kështu: ripohim i paktit
të kryehershëm me Zotin. Është fjala pikërisht për atë pohim, betim, besëlidhje,
e cila që në kryehershmëri qëndron në themel të marrëdhënies ndërmjet njeriut
dhe Zotit dhe i jep frymëmarrje vetë vazhdimësisë së shoqërisë njerëzore.
Historia e ekzistencës së njeriut nis atëherë “Kur Zoti yt nxori nga kurrizi i bijve të Ademit pasardhësit e tyre dhe
i bëri të dëshmojnë kundër vetes së tyre, u tha: “A nuk jam Unë Zoti juaj?” Ata
u përgjigjën: “Po, dëshmojmë se Ti je.” Kështu bëri Ai, në mënyrë që ju (o
njerëz) të mos thoni në Ditën e Kiametit: “Këtë nuk e kishim ditur.”[1] Që
atë çast, njeriu është i ngarkuar me përgjegjësinë për ta ripohuar këtë pakt përmes
jetës, pa mundësinë për ta tjetërsuar apo transferuar këtë përgjegjësi. Përpjekjes
së disa shoqërive për të zhveshur veten nga pesha e amanetit të këtillë, Zoti i
përgjigjet “Mbajeni fort atë që ju dhamë
dhe kujtoni çfarë përmban ajo, që të ruheni nga gjynahet.”[2]
Sot,
shoqëria njerëzore përpëlitet në të njëjtën përpjekje shfajësuese dhe arratiake
dhe për pasojë mbi kokat e njerëzve bën hije mali i peshës së shfajësimit për
braktisjen e besëlidhjes. Ndërsa dimë përfundimin e historisë të cilës i
referohet Kurani, ne nuk jemi aspak të sigurt rreth përfundimit që do të ketë
ajo e jona. Ne jemi të sigurt vetëm për hapësirën e mundshmërive të saj: nëse e
pohojmë besëlidhjen e vjetër, do të mund të vazhdojmë jetën, në të kundërt,
mali do të bjerë mbi ne dhe jeta e shoqërisë njerëzore mund të ndërpritet. Është
frikëndjellëse të dëshmosh sesi ne, njerëzit, ashtu si jemi sot dhe me atë
drejtim që kemi, kemi zgjedhur një rrokullisje drejt mundësisë më të keqe, asaj
fatales. Nevojitet një kthim i shpejtë dhe i fortë drejt besatimit të moçëm, që
kjo mundësi të mos bëhet e pashmangshme.
Debatit
se ku është e ruajtur dhe kush është dëshmitar i kësaj marrëveshjeje midis
Allahut dhe bijve të Ademit i jep fund vetë qenia e njeriut. Ajo gëzon, trashëgon,
përmban në thelb të saj këtë betim në formën e natyrës së pastër burimore. Është kjo arsyeja pse të shpëtuar, në ditën e
Gjykimit, do të quhen ata që dalin përpara Zotit të tyre me zemër të pastër. Është
ruajtja e pastërtisë së ‘zemrës’, që Zoti ka vendosur në njeriun, ajo që
garanton rikonfirmimin e kërkuar të paktit të kryehershëm. Në ç’shkallë është
ruajtur kjo natyrë burimore e ‘zemrës’ përcakton edhe forcën me të cilën njeriu
aspiron të njohë dhe dëshmojë Zotin në unitet të kulluar. E thënë më ndryshe, është
qartësia e jehonës së atij pohimi – “Po,
dëshmojmë se Ti je.” – kumbimi i tij në zgafellat e qenies njerëzore që
shkakton këtë aspiratë të njeriut.
Kurani,
ashtu si vetë krijimi i njeriut përsëpari, i bën jehonë këtij pakti dhe i bën
apel njeriut të kthejë sytë nga vetja, ashtu si nuk i bën apel kaq të fortë të
hedhë vështrimin jashtë tij. Sepse gjurma më e qartë dhe, me gjasë, më e
ruajtur e kësaj besëlidhjeje gjendet pikërisht në vetë njeriun. Me leximin
ritual të tij, muslimani e rigjen atë gjuhë të vjetër dhe e rishqipton atë
aspiratë, duke e ripërtërirë dhe realizuar potencialisht. “Fjala është një kumbim i brendshëm. Ky kumbim buron pjesërisht (në
mos kryesisht) nga objekti që shënon fjala. Por nëse nuk e shohim vetë
objektin, dhe dëgjojmë thjesht emrin e tij, në kokën e dëgjuesit lind një imazh
abstrakt, një objekt i çmaterializuar që ngjall menjëherë dridhje në ‘zemër’”[3]
Por Kurani nuk është një hajmali, një formulë e pakuptueshme apo një relike
magjike. Ai ofron parimet udhëheqëse të jetës, që rikonfirmon paprerë besëlidhjen
e vjetër.
***
Muslimanët
e shekullit të njëzetë dhe njëzetenjëtë janë të troshitur ndërmjet objektivash
qendërikës të suksesit, progresit dhe mirëqenies. Islami u mëson atyre të bëjnë
një jetë të moderuar, të drejtë dhe shpirtërore. Mësimet e fesë u thonë atyre të
mos derdhen në konsum, luks dhe kënaqje, pasi ky është trualli i teprimit, shpërdorimit
dhe idhujtarisë. Vënia e jetës në shërbim të përjetësisë, apo shërbimi ndaj jetës
si një synim autonom, kjo është dilema. Në fakt, përgjigja në rrafshin teorik është
e qartë: jeta është një mundësi, jo një synim. Çfarë ngjall diskutim është
sfera e konkretes, e të përditshmes dhe fusha e veprimit të muslimanit të
thjeshtë. Sharrimet moderne të kuptimeve të gjërave në fenë islame e kanë
kthyer dukshëm vështrimin e muslimanit kah kjo botë.
Të
jesh musliman i gjithëfarllojshëm është e mundur sot: musliman praktikant,
modern, progresist, europian, amerikan, paqësor, moderator, i vërtetë etj. Mirëpo,
të gjithë këto togfjalësha gjymtues e përdorojnë emrin musliman si një
identitet socio-politik, si një përkatësi solidare, si një model sociologjik, e
që këtej injorojnë thelbin e ngarkesës kuptimore e intelektuale dhe kuadrin e
plotë të pritshmërive që duhen përmbushur për të merituar këtë emër. Por, pasi
e ka zhbërë muslimanin bashkëkohor përmes asaj makinerie instrumentash dhe
metodash mendjebjerrëse dhe shpirtngurtësuese, qytetërimi bashkëkohor i dëften
atij se mund ta gëzojë titullimin musliman vetëm duke e trajtësuar atë sipas
karakterizimeve të reja, kryekrej të palidhura me, dhe shpeshherë reduktuese të
qenësisë muslimane.
Të
jesh musliman, sipas kuptimësisë dhe ngarkesës që mbart ky nocion, është ajo që
kërkohet nga, dhe mjafton për njeriun. Meqenëse, nuk është e mundshme të
shkruhet një platformë e plotë apo manual i hollësishëm i muslimanit
shembullor, është e mundur të theksojmë çfarë mungon më shumë në jetën e
besimtarit musliman shqiptar: shpirtërorja
e mirëfilltë. Në vend që të keqkuptohet si një shtim sasior i adhurimeve, jeta
shpirtërore duhet të kuptohet si një shtrirje e pranisë së përmasës shpirtërore
të gjërave në të gjithë veprimtarinë e njeriut. Jeta shpirtërore duhet të
konsistojë në përkushtimin
në adhurim, përkushtimin e tërësishëm ndaj Allahut, Më të Lartit, mospërfillje
ndaj stolive dhe bukurisë së botës, vetëpërmbajtje nga kënaqësia, pasuria dhe
prestigji i vërejtur në shumicën e njerëzve, dhe veçimi prej të tjerëve për të
adhuruar në vetmi. Ky ishte rregulli i përgjithshëm i shokëve të Profetit
(pqmt).
Gjithçka
në jetë dhe qytetërim duhet të jetë në funksion të shpirtit. Shtëpia, puna,
bashkëshortët, qeverisja, qyteti dhe festa kanë si funksion të shërbejnë si lëvozhgë
për bërthamën shpirtërore të ekzistencës sonë. Qëndrimi i muslimanit në shtëpi
nuk duhet të dallojë nga qëndrimi në xhami: në të dy rastet njeriu duhet të jetë
njësoj i vetëdijshëm mbi praninë e Allahut, mbi plotvështrimin dhe gjithëdëgjimin
e Tij. Namazi në shtëpi, në punë apo në festë duhet të jetë i njëjti: gjithëherë
një takim me Zotin dhe një ndijim i pranisë hyjnore. Ndarja dhe kategorizimi i
gjërave në shpirtërore dhe të kësaj bote është e huaj dhe gjithëpoaq e helmët.
Së
fundmi, është me vend të kthehet vëmendja edhe tek përfaqësuesi par excellence i veprimtarisë shpirtërore:
dhikri. Për një shumicë njerëzish, ai
është një akt vullnetar dhe shfaqet në formën e shqiptimit të përsëritur të
disa formulave të shkurtra në gjuhën arabe. S’do mend se dhikri është (duhet të
jetë) thelbi i adhurimit dhe veprimit njerëzor në tokë. Çdo gjë që i ndodh
njeriut duhet t’i kujtojë atij Zotin. Ndërkaq çdo që ai (njeriu) bën, duhet bërë
si formë e rivendosjes së lidhjes së kryehershme me Qiellin. Mirëpo, shfaqja më
klasike e dhikrit është kredhja (në vetmi ose në kuvend) në përmendjen e
Allahut, që shërben si mekanizëm korrigjues i deformimeve shpirtërore e
intelektuale, përshpejtues i afrimit pranë Tij dhe amplifikues i thirrjes së
brendshme (fitra) për ripohimin e
paktit të kryehershëm. Rikthimi i traditës së kuvendeve të dhikrit është një
sfidë kryesore për muslimanët dhe një domosdoshmëri e patjetërsueshme. Përsa
kohë ato mungojnë, apo shikohen me frikë si shtojca në fe dhe aq më tepër nuk
njihen, Islami do të vijojë të shihet si ideologji, identitet social dhe si
krenari politike. Dhe, ç’është më e keqja, Islami nuk do të jetë rruga e urtë
drejt lumturisë së përjetshme, por rruga e shkurtër dhe e vrazhdë kah gara për
këtë jetë gjithaq të shkurtër dhe të vrazhdë.
No comments:
Post a Comment